Royal Class, vorstelijk reizen

poster_royalclass Van 15 april t/m 5 september 2010 vindt de tentoonstelling Royal Class, vorstelijk reizen plaats in het Spoorwegmuseum. Koninklijke treinen uit heel Europa werden naar het Spoorwegmuseum gehaald voor een unieke tentoonstelling.
Enkele rijtuigen zijn te kwetsbaar om te vervoeren, waardoor op de tentoonstelling alleen meubelstukken uit het betreffende rijtuigen te zien zijn. Leuk is dat een aantal van de rijtuigen in de tentoonstelling, samen met ander materieel uit de collectie van het Spoorwegmuseum, als complete trein is opgesteld. Uit Portugal is bovendien een complete koninklijke trein aanwezig.
Onderstaand een overzicht van het materieel dat op de tentoonstelling te zien is.

2010_0885
Het salonrijtuig HSM 1 is een replica van rijtuig Sr1 dat in 1864 in de HSM werkplaatsen te Haarlem werd gebouwd ten behoeve van Anna Paulowna. Van dit rijtuig waren alleen het toilet en een wasbak bewaard gebleven. Speciaal voor de tentoonstelling Royal Class is met steun van de BankGiro Loterij een replica gebouwd.

2010_1333
Voor het vervoer van het stoffelijk overschot van Koning Willem III in 1890 wordt een katafalkwagen, een begrafeniswagen, gebruikt. De katafalkwagen is een normale goederenwagen van de HIJSM die voor deze gelegenheid aan de binnen- en buitenzijde van zwarte draperieën wordt voorzien. Voor de tentoonstelling is een reconstructie gemaakt waarbij goederenwagen SS 3517 uit de colllectie van Het Spoorwegmuseum is gebruikt.

2010_0961
Salonrijtuig Sr8 (boven) werd in 1953 in dienst gesteld voor Prins Bernhard en de prinsessen. Drie jaar later wordt salonrijtuig Sr9 (onder) in dienst gesteld voor koningin Juliana.

2010_0962
De beide salonrijtuigen zijn met steun van het Prins Berhard Cultuurfond opgeknapt voor de tentoonstelling Royal Class. Bij de opening van de tentoonstelling droegen de beide rijtuigen nog geen opschriften. Gelukkig zijn deze na enkele weken alsnog aangebracht. Voor het eerst zijn beide rijtuigen opengesteld voor het publiek.

2010_0975
Het nieuwste rijtuig op de tentoonstelling is salonrijtuig Sr10 van koningin Beatrix. Dit rijtuig is in 1993 door Talbot in Duitsland verbouwd uit een bestaand eerste klasse rijtuig type ICR. Een dag nadat het rijtuig in het spoorwegmuseum was geplaatst, werd het weer verwijderd om de koninklijke familie naar Denemarken te vervoeren. Door de aswolk van een uitbarstende vulkaan in IJsland was vliegverkeer namelijk onmogelijk. Na terugkomst in Nederland enkele dagen later werd het rijtuig weer aan de tentoonstrelling toegevoegd.

2010_0859
Op de tentoonstelling is ook de complete koninklijke trein uit Portugal te zien, waartoe ook stoomlokomotief CFS No 1 “D. Luiz” uit 1862 behoort. Het materieel is eigendom van het spoorwegmuseum van Santarém in Portugal.

2010_0857

2010_0858
Tot de koninklijke trein uit Portugal behoren ook het salonrijtuig van koningin Maria Pia uit 1858 en het salonrijtuig van kroonprins Carlos uit 1877. Maria Pia was de dochter van de Italiaanse Koning Victor Emmanuel. Op haar vijftiende trouwde zij met Koning Luis I van Portugal. Haar vader gaf haar een prachtig vormgegeven rijtuig als huwelijksgeschenk.

2010_0849
Koningin Adelaide was van 1830 tot 1837 koningin van Engeland. Omdat ze graag per trein reisde, kreeg ze in 1842 haar eigen salonrijtuig. Dit rijtuig is daarmee het oudst bewaarde koninklijk rijtuig op de tentoonstelling. De vorm doet sterk denken aan die van een diligence. Het rijtuig no 2 is gebouwd door the London & Birmingham Railway, waarschijnlijk in 1840. In 1842 werd het omgebouwd tot koninklijk rijtuig.

2010_0851
In 1871 werd voor Koning Christian IX van Denemarken een salonrijtuig gebouwd bij Lauenstein Wagenfabrik Geschellschaft in Hamburg. Het rijtuig is 12,73 meter lang, 2,79 meter breed, 3,60 meter hoog en weegt 17,80 ton. Na zijn dood in 1906 werd het rijtuig uit dienst genomen. Het rijtuig is in bruikleen gegeven door het Jernebanemuseum in Odense (Denemarken).

2010_0866
Salon-eetkamerrijtuig van Koning Albert van België uit 1912. Tussen 1901 en 1912 wordt een koninklijke trein gebouwd voor koning Leopold II en zijn opvolger Albert I. Een van de rijtuigen uit deze trein is het salon-eetrijtuig dat in 1912 gereed komt. Het rijtuig is ingericht in een schitterende art nouveaustijl.

2010_0871
Koninklijke trein van Koning Gustav en Koningin Sylvia van Zweden. In 1931 krijgt de Zweedse koning Gustav V zijn eigen koninklijk rijtuig. In 1950 wordt het rijtuig grondig gemoderniseerd. In de jaren '60 krijgt het nieuwe draaistellen zodat het een snelheid van 140 km/h kan halen. Ook de huidige koning van Zweden, Carl Gustav, maakt met zijn familie regelmatig gebruik van de koninklijke trein, totdat deze in 2001 buiten dienst wordt gesteld. Het rijtuig draagt zowel een Zweeds nummer (SJ 2904) als UIC-nummer (51 74 89-46 004-1).

2010_0843
The Irish State Couch No 351 van de Engelse Koning Edward VII uit 1902. Dit rijtuig werd speciaal gebouwd voor het officiële bezoek van Koning Edward VII en zijn vrouw Alexandra van Denemarken in 1903 aan Ierland, dat toen nog onderdeel was van het Britse Rijk. Na het officiële staatsbezoek maakte Edward er nog enkele keren gebruik van om de paardenraces in Ierland te bezoeken. Voor dit rijtuig is een stukje breedspoor in het museum aangelegd.

2010_0867
Salonrijtuig 22 van Aartshertog Frans Ferdinand d’Este van Oostenrijk-Hongarije uit 1910. Frans Ferdinand was Aartshertog van Oostenrijk-Hongarije. In 1896 werd hij troonopvolger van de dubbelmonarchie. De moord op Frans Ferdinand in Serajevo in 1914 vormde de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog. Het rijtuig dat speciaal voor Frans Ferdinand in 1910 bij de firma Ringhoffer gebouwd werd is nog steeds rijvaardig.

2010_1322
Het salonrijtuig van koning Boris III uit Bulgarije. In 1938 krijgt Boris III de beschikking over een complete trein die bestaat uit een salonrijtuig, een keukenwagen, een restauratiewagen, een bagagewagen en een wagen om een auto mee te kunnen nemen. Het salonrijtuig uit deze trein, voorzien van het nummer 51 52 98 10 050-1, is op de tentoonstelling te bewonderen. Het rijtuig zou al vanaf het begin van de tentoonstelling deel uitmaken van de tentoonstelling, maar de komst ging op het laatste moment niet door door de hoge kosten. Bemoeienis door de Bulgaarse Minister van Transport heeft ervoor gezorgt dat het rijtuig eind juni 2010 toch nog naar Nederland gekomen is. Dit rijtuig is nog steeds dienstvaardig en het enige rijtuig op de tentoonstelling dat verhuurd wordt voor gebruik in speciale treinen.

2010_1522
Het salonrijtuig van koning Leopold III uit 1939. De Belgische regering besluit in de jaren '30 een nieuwe koninklijke trein te laten bouwen, bestaande uit drie rijtuigen: een salonrijtuig, een restauratierijtuig en een slaaprijtuig. De rijtuigen worden in de Centrale Werkplaats in Mechelen gebouwd. Ze worden op 1 april 1939 opgeleverd en op 23 mei van dat jaar in dienst gesteld ter gelegenheid van het officieel bezoek van koningin Wilhelmina aan België. Na het aftreden van koning Leopold in 1951 is het rijtuig gebruikt door zijn opvolger koning Boudewijn. Evenals het Bulgaarse salonrijtuig is dit belgische rijtuig later toegevoegd aan de tentoonstelling.

2010_0840
Zijwand salonrijtuig Keizerin Elizabeth van Oostenrijk-Hongarije "Sissy". De reislustigste en beroemdste vorstin is wel Keizerin Elizabeth van Oostenrijk geweest. Om het hofleven van Wenen dat ze verafschuwde te ontvluchten, was Elizabeth vrijwel altijd op reis. Van de treinen waarmee ze door heel Europa trok is een deel van de zijwand bewaard gebleven. Het paneel met het koninklijk wapen van Oostenrijk-Hongarije is afkomstig van het rijtuig dat in 1856 voor de keizerlijke familie wordt omgebouwd bij de Kaiserliche Königliche Südlichen Staatsbahn in Wenen. In 1902 wordt het rijtuig gesloopt, waarbij een deel van de zijwand wordt bewaard.

2010_0842
De meubels uit de koninklijke trein van Koning Ludwig II van Beieren (rond 1860). Koning Ludwig II van Beieren was van 1864 tot zijn mysterieuze dood in 1886 vorst van het Koninkrijk Beieren. Hij is niet alleen bekend door de sprookjesachtige kastelen die hij liet bouwen, maar ook door zijn voorliefde voor de muziek van Richard Wagner. De rijk versierde meubels van zijn trein van omstreeks 1860 geven een goede indruk van de pracht en praal aan zijn hof. Het rijtuig zelf maakt deel uit van de collectie van het DB museum in Neurenberg (Duitsland).

2010_0980
Meubels uit het Tsarenrijtuig en wachtkamer van Tsaar Alexander II uit 1870. Tsaar Alexander II was een neef van de Nederlandse Koningin Anna Paulowna. Hij regeerde van 1855 tot 1881 en staat bekend als een hervormingsgezinde vorst. Toen in 1869 de spoorlijn van Sint Petersburg naar Finland werd aangelegd, werd ook een koninklijke trein gebouwd voor dit traject. De drie rijtuigen uit het Finse Spoorwegmuseum zijn de enige tsarenrijtuigen die bewaard zijn gebleven. Ze zijn zeer luxueus ingericht. Omdat de rijtuigen te kwetsbaar zijn om te vervoeren zullen alleen enkele meubels uit de trein tentoongesteld worden. Daartoe behoren onder andere een stoel met zijden bekleding en salontafeltje uit het salonrijtuig, het toilet uit de keizerlijke wachtkamer van Alexander II in Finland en een pendule.

2010_1515
In een hoek van het Maliebaanstation staat nog een bijzonder restant van een koninklijke trein: een oud balkonhek. Doordat er geen aandacht aan besteed wordt in de tentoonstelling zal het door weinigen herkent worden. In 1903 wordt een nieuwe Koninklijke trein gepresenteerd die uit vijf houten rijtuigen bestaat en dient als vervanging van verschillende koninklijke rijtuigen die tot op dat moment dienst doen bij de diverse spoorwegmaatschappijen. De beide eindrijtuigen van deze trein hebben een open balkon met hekwerk. Het bewaard gebleven hek is afkomstig van bagagewagen D1, een van deze twee rijtuigen.

balkonhek_D1
Ter vergelijking is een oude foto van dit rijtuig geplaats waarop het hekwerk te zien is.

2010_0855
De complete Portugese trein, bestaande uit stoomlokomotief C.F.S. No 1 "D. Luiz", het salonrijtuig van koningin Maria Pia en het salonrijtuig van kroonprins Carlos. Om deze trein in het Spoorwegmuseum te kunnen plaatsen is een stukje breedspoor aangelegd.

2010_0884
Enkele dagen na het overlijden van Koning Willem III op 23 november 1890 wordt zijn stoffelijk overschot in een katafalkwagen, een begrafeniswagen, naar Den Haag gebracht. De katafalkwagen die in 1890 gebruikt wordt, is een normale goederenwagen van de HIJSM die voor deze gelegenheid aan de binnen- en buitenzijde van zwarte draperieën wordt voorzien. Met de katafalkwagen rijdt een aantal rijtuigen met hoogwaardigheidsbekleders mee. Voor de reconstructie van deze trein is gebruik gemaakt van stoomlokomotief SS 326, goederenwagen SS 3517 en personenrijtuig SS C218, alle uit de colllectie van Het Spoorwegmuseum. Niet alleen de goederenwagen is aangepast, ook van de stoomlokomotief zien de lantaarns op de kop afgedekt met zwarte doeken.

2010_0974
Stoomlokomotief HSM 89 "Nestor" vormt samen met salonrijtuig HSM 1 een koninklijke trein bestaande uit materieel van de HSM. Hoewel je dat niet zou zeggen is het rijtuig in deze uitvoering maar liefst 15 jaar ouder dan de lokomotief.

2010_0960
Niet alleen de salonrijtuigen Sr8 en Sr9 zijn opnieuw geschilderd, ook bij lokomotief 1211 is dat het geval. Bij zowel de lokomotief als de rijtuigen zijn de opschriften gelukkig weer aangebracht, waardoor ze niet meer zo kaal ogen. Samen met restauratierijtuig WR 4249 vormen de lokomotief en beide salonrijtuigen een koninklijke trein.

Naar boven ...