Postrijtuigen

SeriePd 7011-7021
Lengte 21.800 mm
Gewicht 49 ton
Draagvermogen 15 ton
Fabrikant Hawa
Bouwjaar 1931

Pd 7011-7021
Deze postrijtuigen zijn de laatste getrokken rijtuigen die in geklonken uitvoering zijn gebouwd. De rijtuigen zijn in 1931 bij Hawa te Hannover gebouwd met een stalen geraamte en opgeklonken bekleding van staalplaat. Om zoveel mogelijk licht in het rijtuig te krijgen is het stalen dak voorzien van een lichtkap. In verband met de sorteerkasten en andere voorzieningen in een postrijtuig is het namelijk niet altijd mogelijk ramen in de zijwanden aan te brengen.

hetutrechtsarchief_foto01
Postrijtuig P 7015 van de Nederlandse Posterijen in de oorspronkelijke kleurstelling: donker NS-groen met zwart geschilderde biezen en een aluminiumkleurig dak; 1931.
Foto: Het Utrechts Archief, catalogusnr. 152032

De rijtuigen hebben aan één zijde een groot balkon met dubbele draaideuren dat gebruikt kan worden voor het opbergen van postzakken. Daarna volgt een grote postafdeling en vervolgens weer een groot balkon met toilet en kleerkast. Dit balkon heeft slechts een enkele draaideur. De grote postafdeling heeft in beide zijwanden twee stel dubbele draaideuren. De beide balkons zijn van de postafdeling gescheiden door stalen en met hout beklede schotten voorzien van een draaideur. Tegen deze schotten waren sorteerkasten aangebracht waarvan het gedeelte dat langer was dan het schot en overstak langs de deur, draaibaar is. In de postruimte zijn behalve de gewone loketkasten en postzakkenrekken, nog met een rolluik afsluitbare waardekasten voor onder andere de behandeling van aangetekende poststukken.
Doordat de rijtuigen geen doorgaande langsgang hebben kunnen ze alleen aan het uiteinde van een trein of tussen bagagewagens rijden. Aan de buitenzijde van de kopdeuren is als waarschuwingsmiddel wel een bel aangebracht. Deze bel gaat vanzelf af als een van de balkondeuren of kopwanddeuren wordt geopend. Daarmee wordt het personeel gewaarschuwd indien onbevoegden de wagen zouden willen betreden. Op deze manier kan treinpersoneel zich ook melden indien het rijtuig tussen andere voertuigen is geplaatst.

tekening_postrijtuig

tekening_postrijtuig

Wijzigingen
Aanvankelijk waren beide balkons van de postafdeling gescheiden door stalen en met hout beklede schotten voorzien van een draaideur. Tegen deze schotten waren sorteerkasten aangebracht waarvan het gedeelte dat langer was dan het schot en overstak langs de deur, draaibaar is. Later werd de sorteerkast aan de zijde van het balkon voor de postzakken, weggenomen evenals een gedeelte van het betreffende schot met binnendeur.
Halverwege de jaren vijftig werden de sluitseinijzers en trappen op de kopzijde vervangen door grote ingebouwde sluitseinen onder de dakrand.

Vernummering
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de P 7014, 7016, 7018 en 7019 verplicht verkocht aan de Deutsche Reichsbahn. Daar kregen de rijtuigen aanvankelijk de nummers DRP P 7014, 7016, 7018 en 7019, later vernummerd in DRP969-972.
De rijtuigen P 7011 en 7015 raakten vermist gedurende de oorlog en bleken uiteindelijk ook bij de Deutsche Reichsbahn dienst te doen onder de nummers P 7011 en 7015.
De rijtuigen 7011 en 969 (ex-7014) hebben bij de DR zelfs nog computernummers gekregen: 50 50 00-10 498-2 en 50 50 00-11 490-8.
Na de Tweede Wereldoorlog werden de bij de NS resterende rijtuigen P 7012, 7017 en 7021 aansluitend vernummerd in P 7901-7903.

hetutrechtsarchief_foto02
Postrijtuig P7020 van de Nederlandse Posterijen; 1931-1940.
Foto: Het Utrechts Archief, catalogusnr. 152035

Levensloop
In de periode tot aan de Tweede Wereldoorlog reden de postrijtuigen in diverse internationale treinen, waaronder die van Hoek van Holland naar Frankfurt am Main en van Rotterdam naar Brussel Noord. Daarnaast reden ze mee in de dagtreinen Vlissingen-Keulen en de nachttreinen Amsterdam-Keulen.
In de Tweede Wereldoorlog werden de rijtuigen gebruikt voor verzending van Duitse dienstpost naar Osnabrück, Emmerich en Oberhausen.
Gedurende de doorlog werden de P 7014, 7016, 7018 en 7019 verplicht verkocht aan de Deutsche Reichsbahn. Verder is de P 7015 in 1941 verhuurd aan de Deutsche Reichspost.
Uiteindelijk zijn na de Tweede Wereldoorlog de rijtuigen P 7012, 7013, 7017 en 7021 teruggevonden. De P7013 is door oorlogshandelingen verloren gegaan en wordt na de oorlog gesloopt. Bijna alle vermiste rijtuigen hebben gedurende de oorlog in Duitsland dienst gedaan, waarbij twee rijtuigen in de DDR pas in de jaren 1970 werden afgevoerd.
Postrijtuig P 7020 werd tijdens de oorlog weggevoerd naar Duitsland en belande na de oorlog bij de Poolse spoorwegen.

Bij de NS reed na de oorlog een postrijtuig in de nachttrein van Hoek van Holland naar Altona, maar alleen op het traject Utrecht-Osnabrück. Met de herinvoering van de Rheingold-Express in 1951 reed ook een postrijtuig met deze trein mee. Na de indienststelling van de postrijtuigen plan C raakten de drie resterende postrijtuigen al snel uit de gratie. De rijtuigen hadden, in vergelijking met de postrijtuigen plan C, smalle deuren, een kleine laadruimte en slechtere (binnen)verlichting. Daardoor stonden de rijtuigen vaak op reserve. Als ze dan gebruikt moesten worden, dan werden ze bij voorkeur naar het buitenland gestuurd, daar er dan minder personeel mee reed. Zo was aan het eind van de jaren vijftig nog een postwagen van deze serie gesteld in de Nord-West Express Utrecht-Osnabrück. Vanaf 1958 stonden zij voornamelijk op reserve.
In 1963 en 1964 werden de P7901-7903 buiten dienst gesteld.
In 1963 had de NS plannen om de P7012 te verbouwen tot bagagewagen voor speciaal RIC verkeer en te vernummeren in D 6732. Dat zelfde jaar was dit plan al weer van de baan. Ook de beoogde verbouw tot ongevallenwagen 157 092 is uiteindelijk nooit doorgegaan. In 1967 werden de postrijtuigen P7901-7903 gesloopt.

awendelaar_foto01
Rijtuig P7901 in turkooise uitvoering, bedoeld om niet uit de toon te vallen in de treinen bestaande uit turkooise rijtuigen. Amsterdam, september 1952.
Foto: W.A.C. Wendelaar, verzameling M. Haman

museumvoorcommunicatie_foto02
Een van de turkooise rijtuigen, de P7903. Goed te zien is hoe smal de laaddeuren van het rijtuigen zijn.
Foto: Museum voor Communicatie

Resterende rijtuigen
Van deze serie rijtuigen is geen rijtuig bewaard gebleven.

Verder naar nummering en vernummering postrijtuigen.

Bronvermelding:
voor een overzicht van gebruikte bronnen zie de pagina boeken en artikelen

Naar boven ...