NS rijtuigen in het oostblok

Ook tot ver na de Tweede Wereldoorlog waren nog rijtuigen van de NS in het Oostblok te vinden. Zo fotografeerde Roelof Hamoen in de jaren '70 diverse voormalige NS-rijtuigen in de DDR. Verder verworven het spoorwegmuseum en de SGB in 2004 bagagewagens uit Roemenië en de voormalige DDR.

Een onbekende derde klasse blokkendoos-rijtuig op het station van Freiberg (DDR); 8 augustus 1975.
Foto: R. Hamoen

Vlakbij het depot van Stendal bevond zich een NS-blokkendoos die omgebouwd was tot werkwagen. Het betreft aannemelijk de C 8523, die kennelijk een verbouwing heeft ondergaan, waarbij de oorspronkelijke dubbele toiletinrichting op tweederde van het rijtuig is verwijderd en vervangen door twee nieuwe aan de beide einden van de rij banken. De deuren aan de zijde van de reizigersafdeling zijn vervallen, de draairichting van het overblijvende portieren is niet gewijzigd. Dit rijtuig komt in dienst bij de DR als B4 204-402 en vervolgens Bdw (Bahn dienst wagen) 820-705. Later krijgt het rijtuig het nummer wat ook op de foto zichtbaar is: 60 50 99-28 701-9. Stendal (DDR), 3 april 1977.
Foto: R. Hamoen

In een werktrein in Halberstadt bevondt zich een bijzondere combinatie van een voormalige vierassige bagagewagen van de HSM en een ex-blokkendoosrijtuig. De bagagewagen heeft nog de karakteristieke buik en dakopbouw en draagt het nummer DR 60 50 99-54 763-6. Dit is de voormalige NS D7593 (ex-HSM 2803).
De tweede foto toont het blokkendoosrijtuig met het nummer DR 60 50 99-28 702-7. Dit rijtuig is herkenbaar als rijtuig uit de B8500-serie. Het gaat hier om de voormalige B8517. Halberstadt (DDR), 28 augustus 1977.
Foto's: R. Hamoen

Hetzelfde Blokkendoos-rijtuig (ex-B8517) was nog jarenlang in Halberstadt (DDR) te vinden. Bovenstaande foto's uit mei 1986 (2x), oktober 1987 en november 1988 laten goed de langzame aftakeling en uiteindelijke sloop van het rijtuig zien.
Foto's: D. Jansen Venneboer

Een van de voormalige bagagewagens van de NS die na de Tweede Wereldoorlog in Polen dienst hebben gedaan is de D 6062. De wagen is bij de PKP gebruikt als post- en bagagerijtuig. Het droeg het computernummer 50 51 92 20 184-4. Na te zijn afgevoerd kwam de wagen te staan in Olsztyn, als dienstmaterieel voor werk aan de bovenleiding, met het nummer 525954 XHA. Olsztyn (Polen), 9 november 1992.
Foto: B. Jędrzejewski

Na de definitieve afvoer van de 525954 XHA in 1995 beland de wagen in het openlucht spoorwegmuseum in Kościerzyna. Lange tijd heeft de wagen ten westen van het station Kościerzyna gestaan. Begin 2007 is de bagagewagen gesloopt. Kościerzyna, 5 september 2002.
Foto: M. Kastelijn

Klik hier voor meer foto's van deze bagagewagen.

Met dank aan Steffen Pötzscher, Roelof Hamoen, Patrick Meeder, Krzysztof Garski, Maykel Kastelijn en Arjen van der Donk voor de informatie over dit rijtuig.

In het voormalige Betriebswerke (Bw) Hoyerswerda staat een Nederlandse bagagewagen van het type DIV. Het gaat om een van de in de Tweede Wereldoorlog vermiste bagagerijtuigen. Mogelijk gaat het hier om de oorspronkelijke D6093. Hoyerswerda, 31 oktober 2004.
Foto: F. Bauch

Klik hier voor meer foto's van deze bagagewagen.

In het Poolse Dęblin stond in de buurt van de werkplaats een drie-assige HSM bagagewagen. Het gaat hier om een in de Tweede Wereldoorlog vermiste bagagewagen van het type DIII. Waarschijnlijk betreft het hier een wagen die tot de HSM-series D 1705-1714, D 1717-1723, D 1729-1758, D 1760-1778, D 1789-1806 of D 1827-1887 (later NS DIII 4501-4620 en DIII 4621-4645) moet behoren. Het uiterlijk van de wagen is vergelijkbaar met bagagewagens die bij de SGB (HSM D1915 en 1945) en het NSM (HSM 1920) te vinden zijn. De wagen is korter en heeft drie assen in plaats van draaistellen.
Pogingen om de wagen naar Nederland te halen zijn door de strenge voorwaarden die hieraan in Polen gesteld worden niet gelukt. Waarschijnlijk is de wagen inmiddels gesloopt aangezien de hij eind 2011 niet meer is aangetroffen op het terrein. Dęblin, 10 juni 2004.
Foto's: A van der Donk

Op het station van Rehagen-Klausdorf (DDR) heeft in 1977 een lange rij ter zijde gestelde dienstwagens gestaan van zeer diverse oorsprong. Zowel personenrijtuigen, postrijtuigen, bagagewagens als goederenwagens. Bij dit materieel bevonden zich ook twee rijtuigen van Nederlandse origine.

De eerste wagen is duidelijk te herkennen als een Blokkendoos. De raamindeling wijst op een rijtuig van het type Aec dat voor de oorlog gewijzigd is in ABec. Van de serie ABec zijn tijdens de oorlog twee exemplaren vermist: ABec 8515 en ABec 8516. Waarschijnlijk betreft het hier de voormalige ABec 8516. Volgens de door de Deutsche Reichsbahn (DR) genoteerde gegevens werd dit rijtuig voor het een computernummer kreeg aangeduid als 204-203. In 1968, met de invoering van de UIC nummers, kreeg het rijtuig het nummer ?? 50 99-09 710-2. Op 1 oktober 1969 is het rijtuig afgevoerd.
De opschriften laten zien dat het rijtuig is gebruikt als Wohnwagen Reichsbahndirection Baumechanik Königsborn. Verder is te zien dat een van de twee oorspronkelijke deuren op het balkon is dichtgezet en dat de knik in de zijwand tussen de deur en de zijwand is afgeschuind.

Het tweede rijtuig met Nederlandse herkomst is een post-/bagagewagen serie NS PDl 1001-1023 (ex HSM DP 3011-3033). Het rijtuig draagt het computernummer 60 50 99-55 162-0 en het opschrift Gerätewagen Uberbauwerk Berlin-Köpenick. Het betreft hier een wagen die voor het zijn computernummer kreeg het DR het nummer 870-111 heeft gehad. De door de DR genoteerde gegevens vermelden dat het om een in 1916 door Werkspoor gebouwde wagen gaat. Na de Tweede Wereldoorlog zijn vijf wagens van deze serie vermist: PDl 1002, 1008, 1015, 1019 en 1021. Hierbij is de 1015 in 1916 door Görlitz gebouwd en de 1019 en 1021 door Werkspoor in 1917. Het betreft dan ook een van deze drie wagens.
Foto's: M. Hempel

In Aschersleben heeft jarenlang ter hoogte van het station een Blokkendoos rijtuig gestaan. Dit rijtuig, dat was ingericht als verbijfsruimte, stond dwars op het spoor geplaatst. Niet meer op het spoor, maar wel op de eigen draaistellen. Dit rijtuig is de voormalige mC 9017, een motorwagen derde klasse. Aschersleben, 1986.
Foto: G. Schlage

Foto van een stalen bagagewagen type DIV in dienst bij de Poolse spoorwegen PKP. Uit Polen wordt gemeld dat er bij de PKP drie bagagewagens van dit type dienst hebben gedaan, aangeduid als type Fx.
Op de foto is de bagagewagen te zien op het station Gdynia - Port Oksywie, tijdens de opening van het station en/of de spoorlijn waaraan het station ligt; winter 1945-1946.
Foto: fotograaf onbekend

Een tekening van een stalen couperijtuig. Op het eerste gezicht niets bijzonders, maar in het kader (rechtsonder vergroot) is te lezen dat het gaat om een rijtuig serie Bx94, gebouwd in 1933 door Beynes in Haarlem-Holland. De tekening komt dan ook uit een materieelboek uit 1960 van de Poolse spoorwegen PKP. Opmerkelijk is dat diverse in de tekening aangegeven afmetingen afwijken van de Nederlandse afmetingen. Waarom dit zo is, is onbekend.
Tekening: collectie O. Dijkstra uit materieelboek van Tadeusz S.

Het Poolse boek Kolej Transersalna over deze fameuze spoorlijn bevat een kleurenfoto van een stalen couperijtuig op de spoorlijn Chabowka-Nowy Sacz. Op de zijwand van het rijtuig is het opschrift PKP 50 51 20-20 157-7 Bx leesbaar, dus het gaat hier om de voormalige NS C6451. De foto is in juli 1976 door M. Greplowski gemaakt.

In het Poolse tijdschrift Świat Kolei besteed in een serie artikelen aandacht aan de diverse typen Poolse stoomlokomotieven. In het deel over de typen Tr201 en Tr203 is deze foto te vinden. Achter stoomlokomotief Tr 203 216 is duidelijk een bagagewagen DIV te herkennen. Verdere gegevens over deze foto en de bagagewagen ontbreken.

Bij de Deutsche Reichsbahn zijn diverse houten NS-rijtuigen van de voormalige HSM terecht gekomen. Onder deze rijtuigen bevonden zich zeven exemplaren uit de serie AB8c 6231-6345, de exemplaren zonder remmershuis. Deze rijtuigen hadden vijf tweede klasse coupés met daarna een toilet en drie 1e klasse coupés. Het toilet vormde de scheiding tussende beide klassen.
Niet geheel duidelijk is welk exemplaar op de foto te zien is. Mogelijk gaat het om de voormalige HSM AB 813 (later NS AB 6233) die bij de DR het nummer kreeg 400-208. Dit rijtuig is voor zover bekend niet verbouwd ("Reko") en pas in 1971 terzijde gesteld.
Belzig (DDR), 27 april 1969.
Foto: K.F. Seitz

Coupérijtuig C 6471 als DR 400-508. Op de foto is duidelijk te zien dat het gaat om een gelast rijtuig uit de deelserie C 6471-6485. Verder vallen de Pruisische draaistellen op. Dresden Hbf. (DDR), 9 maart 1968.
Foto: J. Claus
Met dank aan Otto Dijkstra voor de verkregen informatie over dit rijtuig.

Twee foto's van de website Eisenbahnstiftung die op 10 mei 1983 door P. Schiffer zijn gemaakt.
De linker foto toont DR-stoomlocomotief 50 1298 met een goederentrein naar Nossen ter hoogte van het seinhuisde bij Meißen. De rechterfoto laat dezelfde trein zien, maar nu bij het seinhuis Götterfelsen nabij Meißen-Triebischtal. Direct achter de stoomlocomotief is een Blokkendoos- rijtuig type Aec te zien. Het rijtuig heeft nog deels originele deuren en ramen maar geen dakluchters meer.
Waarschijnlijk betreft het niet hetzelfde Aec-rijtuig in Rehagen-Klausdorf waarvan op deze pagina een foto uit 1977 te vinden is. Dat rijtuig heeft namelijk "verduitste" ramen en deuren. Het rijtuig op de foto's van Eisenbahnstiftung heeft nog de originele ramen en deuren en het is niet logisch dat later weer de oorspronkelijke ramen en deuren heeft gekregen. Het zou hier dan om de Aec 8515 moeten gaan.
De beide foto's in groot formaat zijn te zien door op de kleine foto's te klikken.

Een foto van de website NVBS, gemaakt op 16 oktober 1948 door J.A. Bonthuis.
Na de Tweede Wereldoorlog keerde in 1948 het houten coupérijtuig NS AB 6232 terug uit Tsjecho-Slowakije, voorzien van het nummer ČSD Ba 6232. Het rijtuig was kennelijk daar in dienst geweest en nog kortgeleden onderhouden. Het nummer stond op Tsjechische wijze met grote cijfers op de zijwanden geschilderd. Ook het interieur was op Tsjechische wijze onderhanden genomen en zag er keurig uit.
Op het moment van de foto zijn de opschriften ČSD en Ba al overgeschilderd.
Voor NVBS-leden is de foto in groot formaat te bekijken door op de kleine foto te klikken.

Een rijtuig met een Duits uiterlijk waarbij alleen het rijtuignummer 51 50 82-25 303-7 BGg de link met de Nederlandse Spoorwegen prijs geeft. Achter dit nummer verbegt zich het d-treinrijtuig NS AB 7555. Het rijtuig was vermist na de Tweede Wereldoorlog en werd administratief afgevoerd. Bij de DR is het blijkbaar zeer ingrijpend verbouwd waarbij mogelijk alleen het onderstel zonder draaistellen is hergebruikt.
De foto is op 8 juni 1969 door D. Richter gemaakt in Oost-Berlijn nabij S-Bahnhof Plänterwald (DDR) en werd op ebay.de aangeboden.
De foto is in groot formaat te zien door op de kleine foto te klikken.

Op dezelfde locatie als de foto hierboven is deze opnamen van een stalen coupérijtuig bij de DR gemaakt. Te zien is rijtuig 50 50 02-25 026-2 B -100- in trein P990. Dit is de oorspronkelijke NS C 6471, een exemplaar uit de serie gelaste rijtuigen. De draaistellen van het rijtuig zijn door de DR vervangen door exemplaren van het Pruisische type.
De foto is op 4 oktober 1969 door D. Richter gemaakt in Oost-Berlijn nabij S-Bahnhof Plänterwald (DDR) en werd op ebay.de aangeboden.
De foto is in groot formaat te zien door op de kleine foto te klikken.

Deze foto van N.J. van Wijck Jurriaanse is opgenomen in het boek De Erfenis. Daar wordt in het bijschrift gesteld dat het gaat om een na de oorlog in Nederland achtegebleven rijtuig uit Tsjecho-Slowakije. Dit is echter het houten NS-rijtuig C 7024 (ex SS C 524).
De foto is ook opgenomen op een kalender uit 1982 met historisch NS-materieel, waarbij het verhaal over dit rijtuig staat vermeld. Het rijtuig werd tijdens de spoorwegstaking door de Duitsers weggevoerd waarna het in Tsjecho-Slowakije terecht kwam. Daar werd het in het rijtuigpark van de ČSD opgenomen en dienovereenkomstig geschilderd. Kort na de oorlog liep de C 4-5412 ČSD in een D-trein naar Amsterdam, aldaar herkend als NS-rijtuig en naar de NS-werkplaats te Haarlem gezonden. Aan de wielasnummers werd de herkomst bevestigd waarna het rijtuig onder zijn oude nummer weer in het NS-rijtuigpark werd opgenomen. Centrale Werkplaats Haarlem, 4 oktober 1949.<
Met dank aan Otto Dijkstra voor de informatie over dit rijtuig.

Het voormalige postrijtuig P 7020, staat in dienst van de PKP langs een (post)perron van station Warszawa Główna. Het rijtuig heeft aan de zijde van het balkon met toilet nog wel een kopdeur, maar geen vouwbalg meer.
Een wat groter exemplaar van deze foto is te zien door op de foto te klikken.
Foto: J. Szeliga, collectie Stacja Muzeum

Nogmaals de P 7020 die als PKP 50 51 00-18 039-5 Pmx in 1983 op een van de sporen van station Warszawa Główna. De deur in de kopwand is inmiddels dichtgezet.
Een wat groter exemplaar van deze foto is te zien door op de foto te klikken.
Foto: M. Moczulski, collectie Stacja Muzeum

Een vrijwel identieke foto aan de voorgaande van de P 7020 als PKP 50 51 00-18 039-5 Pmx. Op de zijwand van het rijtuig is te lezen dat het in februari 1975 afgevoerd is. Warszawa Główna.
Foto: A. Etmanowicz

Deze foto uit 1988 laat de 50 51 00-18 039-5-Pmx in verwaarloosde toestand zien op een plek tussen de stations Warszawa Główna en Warszawa Zachodnia stond. Het rijtuig is later gesloopt.
J. Szponder

Van de bagagewagen D 6062 die uiteindelijk eind 2007 in het Poolse Kościerzyna werd gesloopt zijn al eerder op deze pagina foto's geplaatst. Hier nog een foto van deze bagagewagen als werkwagen 525954 XHA op station Olsztyn Główny;, 22 maart 1995.
J. Szponder

Dezelfde werkwagen 525954 XHA als op de foto hierboven, maar nu van de andere zijde. Olsztyn Główny (PL), 5 mei 1995.
J. Szponder

In het boek Van Stoom tot Stroom over het Blokkendoos-materieel is op bladzijde 163 bovenstaande foto van het voormalige motorrijtuig mBD 9118 of 9123 te vinden. Op deze door Villányi gemaakte foto uit augustus 1979 is de wagenbak in het Hongaarse Rákos te zien.

Op een Hongaars forum zijn deze foto's geplaats van Blokkendoosrijtuig mBD 9118 of 9123 in het Hongaarse Rákos te vinden. Tegen het Blokkendoos-motorrijtuig is de bak van een Hongaars elektrisch mtorrijtuig geplaatst. De foto van het Blokkendoos-rijtuig is van de andere kant gemaakt de de foto in Van Stoom tot Stroom. Onbekend is de datum van de foto en de naam van de fotograaf.
De foto's zijn in groot formaat te zien door op de kleine foto's te klikken.

Deze foto van het Nederlandse postrijtuig P 6031 is te vinden in het boek Bahnpostwagen Archiv; Sonderheft Bahnpostwagen Deutsche Post DDR 1945-1990. De foto is gemaakt op 19 augustus 1966 door J. Claus in Stralsund (DDR).
In het bijschrift is te lezen dat het rijtuig in juli 1966 door aan de DR is teruggegeven ma gebruik door Deutsche Post en de Sowjetische Transportkommission. Bij de DR is het postrijtuig geclassificeerd als type Post 4-b/17 en behoorde het tot de Reichsbahndirektion Halle.

In de collectie van Eelco Storm bevindt zich een foto van een materieeltransport onderweg in Bulgarije. In de op 9 juli 1941 door een Duitse soldaat gemaakte opname is houten coupérijtuig NS C 6278 te herkennen.
De foto is op groter formaat te vinden op Flickr-ccount spoorwegarchief.

Op ebay werd een foto aangeboden waarop een Duitse verlofgangerstrein te zien is in Zhitomir in de Oekraïne. Op de in 1942 gemaakte foto zijn vier NS-rijtuigen te zien. Het gaat om een derde klasse rijtuig, een rijtuig uit de serie NS C 6101-6188 en twee voormalige HSM-rijtuigen. Op de kopwand van het tweede rijtuig is een rijtuignummer te zien. Waarschijnlijk gaat het hier om de C 6169.
De foto is in groot formaat te zien door op de kleine foto te klikken.

Naar boven ...