Bakcodes
Het reizigersmaterieel van de NS heeft sinds 1951 zogenaamde bakcodes, een voor iedere (rijtuig)bak uniek nummer. Het bakcodenummer is daarmee een soort chassisnummer zoals dat bijvoorbeeld ook bij auto's wordt gebruikt. Het principe is dat bakcodenummers niet (of bij heel hoge uitzonderingen) veranderen. Daarmee is dit nummer een centraal gegeven bij onder andere het bijhouden van gegevens van het betreffende rijtuig.
Het bakcodenummer bestaat uit twee delen: een nummer voor een rijtuigtype of -serie en een volgnummer. Het bakcodenummer is in een metalen plaatje geslagen dat onder de toegangsdeur van een rijtuig aan de rijtuigbak is gelast.
Bij de toekenning van de bakcodes werden ook nummers toegekend aan oude rijtuigen die ten tijde van de toekenning al niet meer bestonden. De oorspronkelijke opzet met enkele latere aanvullingen van bakcodes is als volgt:
| Bakcode | Type materieel |
| 1xx | Dieselelektrische stroomlijnmaterieel |
| 2xx | Dieselmechanische stroomlijnmaterieel |
| 3xx | Elektrische stroomlijnmaterieel |
| 4xx | (Bagage- en) Post stroomlijnmaterieel |
| 5xx | Elektrisch Buffermaterieel |
| 6xx | Elektrische stroomlijnmaterieel voor buitenlandsverkeer |
| 7xx | Dieselelektrische stroomlijnmaterieel voor buitenlandsverkeer |
| 8xx | Tramrijtuigen |
| 9xx | IRM |
| 11xx | Getrokken materieel personenvervoer |
| 12xx | Getrokken materieel postvervoer |
| 13xx | Getrokken materieel bagagevervoer |
| 14xx | Getrokken materieel personenvervoer bijzonder inrichting (WRD) |
| 15xx | Getrokken materieel personenvervoer (ex Buffermat.) |
| 16xx | Getrokken materieel personenvervoer speciaal inrichting (SR) |
| 39xx | Getrokken materieel personenvervoer van buitenlandse oorsprong |
Het plaatje met bakcode onder de deur van blokkendoosrijtuig mBD 9107. Linksonder het bakcodeplaatje is een rond plaatje te zien waarin een extra
'1' is geslagen. Nederlands Spoorwegmuseum, 25 juni 2008.
Bakcodes bij blokkendoosrijtuigen
De in 1951 aan de Blokkendozen (elektrisch buffermaterieel) toegewezen bakcodes vond plaats op basis van de materieeltypen die op dat moment bestonden,
danwel door verbouwing voor die tijd waren ontstaan. In onderstaande lijst is een van de bakcodenummers en het betreffende rijtuigtype aangegeven. In
de laatste kolom is weergegeven welke nummers de rijtuigen droegen bij de indienstelling.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 501.001-004 | Blokkendoos, mABD | mABD 9001-9004 |
| 502.001-003 | Blokkendoos, mBD | mBD 9026, 9028, 9030 |
| 503.001-038 | Blokkendoos, mC | mC 9001-9038 |
| 504.001-047 | Blokkendoos, mCd | mCd 9401-9447 |
| 505.001-025, 027, 029 | Blokkendoos, mBD | mBD 9001-9025, 9027, 9029 |
| 506.001-011 | Blokkendoos, mBD | mBD 9151-9161 |
| 551.001-027 | Blokkendoos, ABec | ABec 8501-8027 |
| 552.001-020 | Blokkendoos, ABec | ABec 8501-8027 |
| 553.001-009 | Blokkendoos, ABec | ABec 8501-8509 |
| 554.001-002 | Blokkendoos, ABec | ABec 8510, 8511 |
| 555.001-003 | Blokkendoos, Ces | Ces 8101-8103 |
| 556.001-004 | Blokkendoos, Cec | Cec 8501, 8502, 8506, 8507 |
| 557.003-055 | Blokkendoos, Cec | Cec 8503-8555 |
| 558.001-013 | Blokkendoos, Bd8, Bec | Bd 7501, 7502, 7505-7510, 7503, 7504, Bec 8501, 8502, 8513 |
Ter toelichting op de wellicht soms wat merkwaardige toekennig van de bakcodes het volgende:
De bakcodes 505.026, 028 en 030 werden niet toegekend. De rijtuigen met de oorpronkelijke nummers mBD 9026, 9028 en 9030 kregen nieuwe bakcodes vanwege
een forse verbouwing van het interieur. Zij kregen de bakcodes 502.001-003 toegekend.
De bakcodes 554.001 en 002 werden gebruikt voor de rijtuigen ABec 8501-8509, omdat deze rijtuigen afweken van de overige rijtuigen vanwege aanwezigheid
van een faciliteit voor stoomverwarming.
De bakcode 504.011 van blokkendoosrijtuig C 8104 is ook op de zijwand geschilderd. Nederlands Spoorwegmuseum, 25 juni 2008.
De toekenning van de bakcodes serie 558 lijkt willekeurig, maar dit komt door de verschillende tijdstippen van ombouw voor de tweede wereld oorlog tot type Ce8c. Een deel van de rijtuigen type Bec werd sterk verbouwd tot ABec en kregen dus een andere bakcode 552.001-552.020.
Bij de Blokkendoos-rijtuigen zijn de bakcodes zich onder een instapdeur en zijn kruislings op de wagenbak aangebracht. Het aanbrengen van de plaatjes heeft niet consequent onder de rechter deur plaatsgevonden. Bij diverse blokkendozen is het plaatje onder de linker deur bevestigd. De bakcodeplaatjes werden waarschijnlijk signaalrood geverfd. Dit is in ieder geval bij alle blokkendozen van de SGB het geval.
Verbouwing tot getrokken materieel
Het Blokkendozen-materieel is diverse malen verbouw, maar bij de verbouwing tot getrokken materieel werden de bakcodenummers met 1000 opgehoogd. Op de
bakcodeplaatjes werd dit eenvoudig doorgevoerd door het slaan van een ‘1’ voor het oorspronkelijke nummer.
Plaatje met bakcodenummer 1557.053 van blokkendoosrijtuig C 8553 uit het museumtreinstel. Aan het nummer is een '1' toegevoegd ten tijde van de
verbouw tot getrokken materieel. Nederlands Spoorwegmuseum, 25 juni 2008.
In onderstaand overzicht is van diverse (bewaarde) blokkendoosrijtuigen te zien welke bakcodes daarop te vinden zijn.
| Blokkendoosrijtuig | Bakcode | Opmerking |
| mBD 9107 | 505.007 | - |
| Cec 8553 | 1557.053 | - |
| Ces 8104 | 504.011 | - |
| mC 9002 | 503.002 | Bakcodeplaatje verwijderd bij restauratie |
| B 8501 | 558.011 | - |
| WR 8527 | 552.014 | - |
| C 8503 | 1557.003 | - |
| C 8505 | 1557.005 | - |
| C 8535 | 557.035 | Heeft ook plaatje met nummer 8535 |
| C 8536 | 1557.036 | - |
| Aec 8508 | 551.008 | - |
| Bd 7507 | 1558.005 | - |
| Cec 8524 | 1557.024 | - |
| Cec 8533 | 1557.033 | - |
| mC 9015 | 503.015 | - |
| mCd 9415 | 1504.015 | - |
| mC 9014 | 1503.014 | - |
| 80 84 975 1 512-8 | - | Heeft geen bakcodeplaatjes |
| mP 9204 | 505.006 | - |
| 979 1 505 | ? | Beide zijden onleesbaar |
| mC 9029 | 503.029 | - |
Plaatje met ingeslagen ‘1’
Naast dit bakcodeplaatje is er bij veel blokkendoosrijtuigen een rond schijfje te vinden waarin het cijfer 1 is geslagen. In tegenstelling tot de
bakcodeplaatjes is dit schijfje niet aan de bak gelast, maar met een nagel aan de rijtuigbak bevestigd. Een dergelijk rond schijfje komt alleen voor
bij symmetrische rijtuigen en zit aan een zijde van het rijtuig in de buurt van het bakcodeplaatje. De functie van dit ronde schijfje is om zijde 1 aan
te geven van de wagenbak. Hierdoor wordt verwarring voorkomen bij het doorgeven van storingen en metingen (bijvoorbeeld: as 1 links remblok manco).
Niet op alle resterende blokkendoos-rijtuigen is dit ronde schijfje (nog) aanwezig. Dit kan ooit gewoon verwijderd zijn
of er gewoon zijn afgehaald of afgevallen. De bevestiging met een nagel is namelijk een stuk minder solide dan het vastgelaste bakcodeplaatje.
Het ronde plaatje met het ingeslagen cijfer 1 op blokkendoosrijtuig A 8508 van de SGB. Goes, 9 augustus 2008.
Foto: A. van der Donk