Rijtuigen type DD-AR
Begin jaren '90 was er bij de NS een grote behoefte aan uitbreiding van het aantal zitplaatsen. Gekozen werd voor de uitbreiding met
dubbeldeksmaterieel. In tegenstelling tot de dubbeldeksrijtuigen type DDM rijden de dubbeldekkers type DD-AR ("Agglo-Regio") in treinen bestaande uit 3
of 4 rijtuigen met een lokomotief serie 1700 of een motorrijtuig type mDDM. De rijtuigen rijden in treinstammen met een vaste samenstelling. De hele
treinstam wordt met één nummer aangeduid. Door de automatische koppeling kunnen treinstammen eenvoudig gekoppeld en ontkoppeld worden.
Hoewel de rijtuigen uiterlijk lijken op de DDM-rijtuigen, zijn er grote verschillen. De twee typen rijtuigen kunnen dan ook niet samen in één trein
rijden.
In december 2019 zijn de niet tot DDZ verbouwde DD-AR-rijtuigen buiten dienst gesteld.
| Serie | Bvk 270 7001 t/m 7079 | Bv 280 7201 t/m 7302 | ABv 380 7501 t/m 7577 |
| Lengte | 26.400 mm | 26.400 mm | 26.400 mm |
| Gewicht | 53 ton | 47 ton | 47 ton |
| Aantal zitplaatsen | 108 2e klas | 132 2e klas | 64 1e klas, 52 2e klas |
| Aantal klapzitjes | 17 | 24 | 22 |
| Fabrikant | Talbot | Talbot | Talbot |
| Bouwjaar | 1991-1994 | 1991-1994 | 1991-1994 |
Voor de aflevering van de motorrijtuigen reden de rijtuigen alleen in combinatie met lokomotieven serie 1700. Op de foto twee van deze treinstammen
met een lokomotief ter hoogte van vechten; 26 augustus 1993.
Stuurstandrijtuig Bvk 270 7074. Zwolle, 13 februari 2004.
Korte tijd zijn enkele losse stuurstandrijtuigen gebruikt in combinatie met ICR-rijtuigen. Op de foto is een dergelijke combinatie te zien in de
stoptreindienst Utrecht Centraal-Geldermalsen. Houten Castellum, 16 juni 2003.
De automatische koppeling van DD-AR-stuurstandrijtuig Bvk 270 7061. Amersfoort Bokkeduinen, 8 september 2005.
Cabine-interieur van DD-AR-stuurstandrijtuig Bvk 270 7011. Amsterdam Centraal, 28 oktober 2005.
Interieur bovenverdieping Bvk-rijtuig 270 7033. Den Haag Centraal, 9 februari 2005.
Interieur benedenverdieping Bvk-rijtuig 270 7033. Den Haag Centraal, 9 februari 2005.
DD-AR-rijtuig ABv 380 7565 op station Amsterdam Centraal; 17 september 2004.
De hoofdkleur inrichting van de eerste klasse afdelingen is blauw, zoals te zien is op de foto van de bovenverdieping van rijtuig ABv 380 7515.
Den Haag Centraal, 9 februari 2005.
Het interieur eerste klasse op de benedenverdieping van rijtuig ABv 380 7515. Den Haag Centraal, 9 februari 2005.
DD-AR-rijtuig Bv 280 7226 onder de overkapping van station Den Haag Centraal; 9 februari 2005.
Het oorspronkelijke ABv-rijtuig 380 7508 is diverse malen verbouwd tot Bv rijtuig en weer terug. Sinds 1996 rijdt dit rijtuig rond als Bv-rijtuig
280 7508. De stoelen in de eerste klasse afdeling zijn daarbij niet vervangen door banken, maar bekleed met de groen bekleding die bij deze rijtuigen
in de tweede klasse gebruikelijk is. Amsterdam Centraal, 30 augustus 2008.
De dubbeldeksrijtuigen DD-AR hebben bestemmingsaanduidingen op de zijwanden. Daarmee onderscheiden ze zich van de DDM-rijtuigen. Amsterdam
Centraal, 28 oktober 2005.
De treinen bestaande uit DD-AR-rijtuigen zijn voorzien van stamnummer. Dit stamnummer is met een bord aangegeven op het Bvk-rijtuig. Stammen
met een lokomotief zijn genummerd in de serie 7400, treinen met een motorrijtuig mDDM in de serie 7800. Het nummer van het Bvk-rijtuig bepaald daarbij
de laatste twee cijfers. Op de foto het bord met stamnummer op Bvk-rijtuig 270 7052. Onder het bord zijn ook de kenmerken van het rijtuig te zien,
waaronder het baknummer 1167.019. Enkhuizen, 21 april 2006.
Vanwege een tekort aan inzetbare Bv-rijtuigen kwam DD-AR-stam 7464 op 1 februari 2008 in dienst met slechts drie rijtuigen. Het stamnummer
wijzigde hierdoor in 7364. De uit Bvk 270 7064 + ABv 380 7573 + Bv 280 7293 + lokomotief 1708 samengestelde stam deed hoofdzakelijk dienst in de
treinserie 5600 Utrecht Centraal - Zwolle. Eind maart verdween de bijzondere combinatie weer op het moment dat het Bv-rijtuig aan een
andere stam met een defect stuurstandrijtuig werd toegevoegd. Op de foto staat deze opvallende combinatie op Utrecht OZ; 13 februari 2008.
Foto: N. Lollinga
Als proef is divers materieel van LED-verlichting voorzien. Het betreft onder andere de front- en sluitseinen van mABk 390 7717 en Bvk 270 7041
van stam 7841. Het is daarmee de vertegenwoordiger van het DD-AR in de proef met LEDverlichting. Op de foto zijn duidelijk de LED's te zien van het
Bvk-rijtuig. Utrecht Centraal, 25 Januari 2009.
Foto: D. Verburg
In de nacht van 11/12 april liep rijtuig Bv 280 7234 zware brandschade op te Rotterdam Centraal. Nadat sloop van het rijtuig was overwogen en het
lange tijd ter zijde stond werd het uiteindelijk toch hersteld. Op 27 februari 2009 leverde de werkplaats Haarlem het rijtuig af na schadeherstel. In
Leidschendam werden vervolgens de diverse constructiewijzigingen doorgevoerd die het rijtuig de afgelopen jaren niet had gekregen. Op de foto het nog
glimmende rijtuig enkele weken na de aflevering op het werkplaatsterrein te Leidschendam; 13 maart 2009.
Foto: Foto: M. Talsma
De modernisering van het park DD-AR zal worden uitgevoerd door NedTrain in Haarlem. Als prototype van het nieuwe interieur fungeren
stuurstandrijtuig ABv 380 7555 en motorrijtuig mABk 390 7739. Het motorrijtuig brandde in maart 2006 op de IJsselbrug in Zwolle uit. Het casco van de
bak wordt is in het revisiebedrijf Haarlem hersteld, wat bijna neerkomt op nieuwbouw.
De revisie van het DD-AR materieel wordt onder de afkorting DDZ aangeduid. Deze afkorting staat voor Dubbeldek Zones en verwijst naar het concept dat
gehanteerd wordt voor de nieuwe indeling van het materieel. Die zal bestaan uit de zone werken & rust op de bovenverdieping en de zone voor ontmoeten &
gezelligheid op de benedenverdieping.
De revisie omvat 200 rijtuigen en 50 motorrijtuigen. In de renovatie zijn 50 Bvk, 75 Bv en 75 Bv-rijtuigen betrokken die verbouwd worden naar
respectievelijk ABvk, Bv en ABv-rijtuig. Met het gerenoveerde materieel worden stammen geformeerd van 4 of 6 eenheden, met de samenstelling mBk + Bv
+ Bv + ABvk en mBk + 2x Bv + 2x ABv + ABvk.
Van de 29 Bvk’s en 29 Bv/ABv’s die vervolgens overblijven, is nog niet zeker of ze gemoderniseerd worden.
Het ontwerp voor het interieur is afkomstig van Puur|Ruimte. Op de foto is te zien hoe het interieur eerste klasse in de zone ontmoeten & gezelligheid
op de benedenverdieping er uit zal gaan zien.
Afbeelding: Puur|Ruimte
In oktober 2011 is de eerste verbouwde stam met het nummer 7503 op de baan verschenen. Vierdelige stammen worden genummerd in de serie 7500, de
zesdelige treinstammen in de serie 7600. Het oude nummer van de motorwagen is daarbij bepalend voor het volgnummer van de stam. Naast een stamnummer
krijgen de individuele bakken ook een 12-cijferig UIC-nummer.
Met het gebruik van het cijfer 4 op positie 2 in het UIC-nummer is het materieel niet meer genummerd als een ‘echt’ rijtuig, maar als (onderdeel van)
een tractievoertuig. Het cijfers 4 geeft namelijk dat er sprake is van elektrisch motormaterieel (niet hoge snelheid) inclusief de niet aangedreven
rijtuigen. Deze situatie is vergelijkbaar met de treinstellen (V)IRM en ICM.
Het vernieuwde materieel heeft ook een nieuwe naam gekregen en wordt door NS richting het publiek de Nieuwe Intercity Dubbeldekker (NID) genoemd, maar
intern de afkorting DDZ (DubbelDekker Zone) gehanteerd.
Op de foto de eerste treinstam 7503 tijdens een proefritten. Putten, 4 oktober 2011.
Foto: A. Dijkema
Het Bv-rijtuig uit stam 7503, de (foutief genummerde) 94 84 4162 001-1, is op 7 oktober 2011 uit Leidschendam vertrokken naar het testcentrum van
DB in Minden. Vanwege administratieve problemen werd het rijtuig door de Duitse autoriteiten geweigerd. Het foutieve nummer op het rijtuig kwam niet
overeen met het nummer waarvoor de vervoersregeling was geregeld.
Het rijtuig keerde terug naar Almelo en stond vervolgens enkele dagen in Hengelo. Uiteindelijk is het rijtuig op 12 oktober 2011 alsnog naar Minden
overgebracht. Op de foto staat het rijtuig die laatste dag nog in Hengelo.
De stuurstandrijtuigen hebben bij de verbouw tot DDZ een deel eerste klasse gekregen. Op de foto ABvk-bak 94 84 4264 001-7 van treinstam 7538
waarachter zich de voormalige Bvk 270 7001 verschuilt. In februari 2012 staat DDZ-stam 7538 enige tijd op Amsterdam Centraal ter bezichtiging van het
rijdend personeel; 17 februari 2012.
Twintig DDZ-stammen worden verlengd tot 6-delige eenheden. Daarbij krijgt een 4-delige stam een extra Bv- en ABv-rijtuig. ABv2-bak 94 84 4262 047-2
is een van de bakken die aan eene 4-delige stam 7520 toegevoegd, in dit geval de in 7620 vernummerde stam 7520. Rotterdam Centraal, 15 juli 2014.
Tussenbak Bv1 94 84 4263 050-5 maakte al deel uit van de 4-delige treinstam 7520 voordat deze werd verleng en vernummerd tot 7620. Rotterdam Centraal,
15 juli 2014.
Rijtuig Bv 280 7508 raakt beschadigd bij een brand op 9 februari 2013 te Geffen. De brand in de DD-AR-stam is waarschijnlijk onstaan door vonken van
de stroomafnemer van het motorrijtuig. De brand zelf ontstaat in de bakovergang overgang van het motorrijtuig en de daaraan gekoppelde Bv 280 7508.
In het kader van de herindienststelling van onverbouwd DD-AR-materieel is het beschadigde rijtuig voor herstel binnengenomen in de werkplaats te
Haarlem.
Op de foto zijn duidelijk nog roetsporen te zien en een nieuw ingezette plaat in de kopwand boven de (afgenomen) buisbalg. Haarlem, 20 september
2014.
Het niet tot DDZ verbouwde DD-AR-materieel wordt opnieuw in dienst gesteld. Van de resterende rijtuigen worden 3-delige stammen geformeerd, aangevuld
met een locomotief serie 1700. Dit materieel is bedoeld als reservematerieel tijdens de herfst, traditioneel de drukste periode van het jaar. In
totaal gaat het om 18 stammen met de samenstelling Bvk-ABv-Bv-loc (6x) of ABvk-Bv-Bv-loc (12x). De ABvk-rijtuigen zijn stuurstandrijtuigen waarbij
de bovenverdieping in een eerste klasse afdeling is gewijzigd.
Op de foto treinstam 7310 die Amersfoort staat voor instructie; 31 oktober 2014.
De nieuwe nummers van het gereactiveerde DD-AR-materieel zijn gebaseerd op het volgende principe:
4000-serie: ABv
6000-serie: Bv (en de voormalige Bv's 280 7300 t/m 7302 in de 6100-serie)
5000-serie: Bvk
7000-serie: ABvk
Dat niet altijd het juiste nummer op de rijtuigen wordt aangebracht laat bovenstaande foto zien van de voormalige Bv 280 7298 in DD-AR-stam 7375. Het
nieuwe nummer bestaat ui 11 cijfers in plaats van 12. Ook komen situaties voor waarbij de cijfers uit het volgnummer omgedraaid zijn aangebracht.
Zandvoort aan Zee, 9 januari 2015.
De eerste herindienstgestelde DD-AR-stam is in de nacht van zaterdag 6 december op zondag 7 december 2014 ingezet. Een deel van de nieuwe stammen
bevat een stuurstandrijtuig met een afdeling eerste klasse op de bovenste verdieping. Deze aanpassing is doorgevoerd vanwege het beperkte aantal
beschikbare aantal ABv-rijtuigen.
Deze aangepaste stuurstandrijtuigen zijn herkenbaar aan de blauwe streep op de zijwand en eerste klasse cijfers. Een van de stuurstandrijtuigen waar
dit het geval is betreft het in 94 84 416 7039-5 vernummerde rijtuig Bvk 270 7039. Amsterdam Centraal, 14 december 2014.
De eerste klasse afdeling op de bovenverdieping van stuurstandrijtuig 94 84 416 7039-5. De aanpassing is beperkt gebleven tot het stofferen van de
bestaande tweede klasse bankjes met blauwe bekleding. Amsterdam Centraal, 14 december 2014.
Tweede klasse rijtuig 94 84 416 6082-6 is onderdeel van DD-AR-stam NSR 7342. 's-Hertogenbosch, 23 januari 2015.
DD-AR-rijtuig Bv 280 7508 raakte beschadigd bij een brand te Geffen, maar in het kader van de heractivering van van dit materieel weer hersteld (zie
de foto hierboven) en herklasseerd tot ABv-rijtuig. Als ABv 94 84 4163008-4 doet het inmiddels dienst in stam 7335. Opvallend is dat de aanduiding van
de eerste klasse is aangegeven met een blauwe blokjesstreep. Daarmee wijkt het af van de nieuw aangebrachte eerste klasse baan op de gewijzigde
stuurstandrijtuigen: een doorgaande blauwe lijn. Amersfoort, 28 februari 2015.
Bij de DDZ-stammen worden klapramen aangebracht om bij uitval van de airco-installatie te kunnen ventileren. Op de foto de klapraampjes in
ABv2-rijtuig 94 84 4262 059-7 van stam 7618. Utrecht Centraal, 26 juli 2015.
Sinds begin 2016 zijn op het plafond van de benedenverdieping van de ABvk-, Bv- en ABv-rijtuigen blaadjes aan te treffen. De blaadjes die verschillende
vormen hebben sluiten daarmee aan bij de vormgeving van prints op de planfond en speakers in de zijwanden. Op de foto zijn enkele blaadjes op het
plafond van het ABvk-rijtuig van DDZ-stam 7637 te zien. Roosendaal, 26 februari 2016.
| Voorbereidingen voor de renovatie tot DDZ Voordat de renovatie van DD-AR-rijtuigen tot DDZ van start gaat worden diverse zaken die bij de revisie aangepast gaan worden op schadebakken getest.  Rijtuig ABv 380 7555 raakt beschadigd bij een botsing in Zwolle op 29 mei 2009. Het casco wordt hersteld van de schade, maar indiensstelling vind niet plaats. Wel wordt het rijtuig gebruikt voor een proefopstelling van het interieur in een eerste klasse afdeling. Amersfoort, 6 januari 2012. |
 Ook stuurstandrijtuig Bvk 270 7041 is betrokken bij de botsing in Zwolle op 29 mei 2009. Herkenbaar bij dit rijtuig zijn de dichtgezette zijramen in de cabine, de uitsparing voor de airo-unit boven het achterste balkon en de beschildering van het front. Hoewel van buiten nauwelijks te zien heeft dit rijtuig ook gediend voor de proefopstelling van het interieur. Amersfoort, 6 januari 2012. |
 Stuurstandrijtuig Bvk 270 7061 is kandidaat voor het uitproberen van diverse technieken voor de renovatie tot DDZ. Tijdens een open dag van de NedTrain-vestiging in Haarlem was het rijtuig prominent opgesteld; 20 september 2014. |
Transport van DD-AR-stuurstandrijtuig 270 7041 van de HCT Terminal naar sloper HKS Metals. Amsterdam, 5 februari 2018.
Foto: J. Draaijers
Op diverse DD-AR-rijtuigen zijn de oude verkorte nummers weer aangebracht naast het computernummer. Op de foto het nieuwe 'oude' nummer
270 7014 op zijwand van stuurstandrijtuig NL NS 94 84 4164 014-1. Utrecht Centraal, 21 april 2018.
Met ingang van de nieuwe dienstregeling per 2 september 2019 zijn de niet gemoderniseerde DD-AR-rijtuigen alleen nog planmatig te vinden in de
treinserie 7000 tussen Apeldoorn en Almelo (-Enschede). Treinstam 7342 is ter hoogte van Teuge onderweg als trein 7031 van Apeldoorn naar Almelo;
20 september 2019.
Bij de treinstammen zijn trillingen geconstateerd bij hoge snelheden. In afwachting van de uitkomsten van onderzoek hierna worden de treinstammen
vervangen door ander materieel. Op verschillende plaatsen staan DDZ-stammen opgesteld die niet worden ingezet in de treindienst. Amersfoort, 24
december 2020.
Het remsysteem van DDZ is aangepast door toepassen van extra schijfremmen ter vervanging van blokremmen. Dit moet de rijeigenschappen van DDZ
verbeteren en zorgen dat de trillingen tot het verleden behoren. Met ingang van 6 december 2021 is de inzet van dit materieel in de reizigersdienst
weer gestart. Treinstam 7646 is onderweg als intercity 3637 van Zwolle naar Roosendaal. 's-Hertogenbosch, 10 december 2021.
Verder naar nummering en vernummering rijtuigen type DD-AR (pagina opent in een nieuw venster).