Houten NS-rijtuigen bij de Poolse spoorwegen
Al diverse malen is in Nederlandse spoorwegtijdschriften aandacht besteed aan Nederlands spoorwegmaterieel dat na de Tweede Wereldoorlog
getraceerd is in de landen van het voormalige Oostblok. Voor de personen-, postrijtuigen en bagagewagens lag daarbij de nadruk lag op materieel
dat bij de Deutsche Reichsbahn in de voormalige DDR terecht gekomen is.
Maar ook in Polen zijn na het einde van de Tweede Wereldoorlog tientallen Nederlandse rijtuigen achtergebleven. Een belangrijke factor daarbij was
het gegeven dat na de oorlog delen van Duitsland aan Polen werden toegewezen. Het materieel dat zich in deze gebieden bevond was na de vlucht van
de Duitse troepen dan ook eerst Russisch en daarna Pools.
Op grond van afspraken over de teruggave van vreemd materieel werd na 1947 Nederlands spoorwegmaterieel teruggegeven aan de NS. Op haar beurt
leverde de NS in Nederland achtergebleven Pools materieel terug naar Polen. Het betrof daarbij niet een enkeling, maar liefst 751 (!) stuks
materieel kwamen uit Polen naar Nederland terug.
Maar niet al het Nederlandse spoorwegmaterieel werd geretourneerd, een deel bleef achter in Polen en heeft daar dienst gedaan tot in de jaren '80
van de vorige eeuw. Het aantal rijtuig waar het om gaat is moeilijk te bepalen, maar het lijkt aannemelijk dat 62 personenrijtuigen, postrijtuigen
en bagagewagens voor passagierstreinen in het materieelpark van de Poolse spoorwegen zijn opgenomen.
Voormalige HSM-bagagewagen D 1917 (later NS 6016) als 50 51 92-20 136-4 Dhx in Wrocław (Polen). De aanwezige begroeiing laat zien dat de
wagen hier al geruime tijd staat. Ook ontbreken de buffers.
Foto: A. Etmanowicz
De opkomst van internet en het aantal Polen dat daarop actief is, maakt het eenvoudiger om in contact te komen met Poolse spoorweghobbyisten. Via die weg is informatie over archiefgegevens verkregen die herleid kunnen worden naar Nederlands materieel. De moeilijkheid daarbij is dat gegevens niet altijd correct zijn genoteerd. Wat volgt is een zoektoch naar een bijpassend rijtuig op basis van beschikbare gegevens over lengte, aantal coupés etc. Door die informatie te combineren met gegevens van vermiste rijtuigen en rijtuigen is het mogelijk om informatie te controleren en aan een rijtuig te koppelen. Dat dit lang niet in alle gevallen lukt mag duidelijk zijn.
Drie-assige ex-HSM bagagewagen nabij de werkplaats van Dęblin. Het uiterlijk van de wagen is vergelijkbaar met de 4-assige bagagewagen die
op de foto uit Wrocław te zien is. De wagen is alleen korter en heeft drie assen in plaats van draaistellen. Dęblin (Polen), 10 juni
2004.
Foto: A van der Donk
Poolse benamingen en nummering
De benaming van Poolse rijtuigen komt niet geheel overeen met die van de Nederlandse Spoorwegen. Ter verduidelijking hieronder een uitleg van de
benamingen die voorkomen in het overzicht van rijtuigen.
| Aanduiding PKP | Betekenis |
| B | tweede klas |
| C | derde klas |
| F | bagagewagen |
| D | bagagewagen (na 1968) |
| h | overgangsinrichting met vouwbalg aan beide zijden |
| x | 4-assen (2-assige draaistellen) |
| Nummer | Ex-nummer | PKP-nummer, bijzonderheden |
| AB9 | ||
| NS 5063 | HSM AB 663 | Cx 05633 |
| NS 6120 | SS AB 865 | Bx 05412 |
| BC9 | ||
| NS 5011 | NS AB9 5011, HSM AB 611 | Cx 012402 |
| C11 | ||
| NS 5011 | HSM C 711 | Cx 020500 |
| NS 5122 | HSM C 1522 | Cx 020068, Bx 50 51 20-20 169-2 |
| C9 | ||
| NS 5205 | HSM AB 625 | Cx 019882 |
| C10c | ||
| NS 6044 | SS C 819 | Cx 019819, Bx 50 51 20-20 164-3 |
| NS 6078 | SS C 853 | Cx 019621 |
| NS 6169 | SS C 929 | Cx 020497 |
| NS 6178 | SS C 938 | Cx 019417 |
| NS 6182 | SS C 942 | Cx 019451 |
| NS 6299 | HSM C 908 | Cx 019602, Bx 50 51 20-20 158-5 |
| NS 6330 | HSM C 939 | Cx 019884 |
| NS 6342 | HSM C 951 | Cx 019454, Bx 50 51 20-20 156-9 |
| NS 6001 | NCS C 301 | Cx 019619 |
| NS 6002 | NCS C 302 | Cx 019938 |
| NS 6003 | NCS C 303 | Cx 019426, Bx 50 51 20-20 154-4 |
| Cd | ||
| NS 7043 | HSM C 1863 | Chx 05602 |
| DIII | ||
| NS 45xx/46xx | HSM D 17xx/18xx | Dęblin |
| DIV | ||
| NS 6014 | HSM D 1941 | 030 541 Fx, buiten dienst 31 oktober 1962 |
| NS 6016 | HSM D 1917 | 030 735 Fx, 50 51 92-20 136-4 Dhx, buiten dienst november 1971 |
Op deze pagina is alleen aandacht besteed aan het houten materieel. Informatie over stalen rijtuigen die bij de Poolse spoorwegen dienst hebben gedaan is te vinden op de pagina's over het betreffende rijtuigtype: Ovaleramenrijtuigen, coupérijtuigen, postrijtuigen, D-treinrijtuigen en bagagewagens DIV en DV.