Bakcodes (2)
Bakcodes bij de stalen rijtuigen
Bij de toedeling van de bakcodes werden, zoals eerder gemeld, ook nummers toegekend aan oude (vooroorlogse) stalen rijtuigen die ten tijde van de
toekenning al niet meer bestonden. Het houten materieel kreeg geen bakcodenummers toegekend.
Vooroorlogse stalen rijtuigen
In de toedeling van de bakcodes zijn de vooroorlogse stalen rijtuigen niet vergeten. Bij geen van de nog resterende stalen rijtuigen van deze typen
zijn echter bakcodeplaatjes op de wagenbak aangebracht. De redenering bij dit materieel was ten tijde van de invoering van de bakcodenummers dat men
voor het buitenlandse materieel geen verwarring wilde veroorzaken en op grond van internationale afspraken alleen de traditionele nummering wilde of
durfde te gebruiken. Voor de binnenlandse rijtuigen gold de opvatting 'dat is over een paar jaar toch allemaal gesloopt'.
Dat op de vooroorlogse rijtuigen nooit daadwerkelijk bakcodeplaatje zijn aangebracht is opvallend aangezien het vooroorlogse buffermaterieel (blokkendozen) wel bakcodeplaatjes heeft gekregen. Mogelijke verklaring hiervoor is dat dit materieel na WOII nog als treinstel werd beschouwd. De vooroorlogse treinstellen, waaronder het DE3-treinstel 27 van het Spoorwegmuseum, hebben namelijk wel bakcodeplaatjes gekregen.
Daarmee lijkt het verhaal helder, ware het niet dat op enkele foto's van ovaleramenrijtuigen plaatjes zichtbaar zijn die wat betreft afmetingen sterk lijken op een bakcodeplaatje. Het betreft onder andere een de B 6195 uit juni 1987 (zie foto's hiernaast). Deze plaatjes zijn echter onder de linkerdeur in de zijwand geplaatst, terwijl plaatsing onder de rechter toegangsdeur voor de bakcodes gebruikelijk is. Helaas bestaan dit rijtuig niet meer, waardoor controle niet mogelijk is. Van het ovaleramenrijtuig ABd 7216 van de SGB is wel bekend dat deze nooit een bakcodeplaatje heeft gedragen.
Onder de beide (linker)toegangsdeuren van het uitgebrande ovaleramenrijtuig 80 84 984 0 505-5 (ex-NS B 6195) is een plaatje te zien dat lijkt op een
bakcodeplaatje. Weert, 2 juni 1987.
In onderstaand overzicht zijn de bakcodes weergegeven die ik via officiele documenten heb kunnen achterhalen:
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 1102 | Bolkoprijtuig, A | A 6001-6006 |
| 1103 | D-treinrijtuig, AB | AB 6232-6244 |
| 1151, 1152 | Coupérijtuig, C12c | C 6401-6480 |
| 1301 | Bagagewagen DV | D 7621-7625 |
| 1302 | Bagagewagen DIV | D 7601-7604 |
| 1303 | Bagagewagen DIV | D 7611-7620 |
| 1351 | Bagagewagen DIV | D 6301-6323 |
Op basis van de hoofdindeling van de bakcodes en de bekende bakcodes is voor materieel waarvoor geen bakcode gevonden is in officiele documenten
een bakcode bepaald. Met nadruk wil ik stellen dat voor deze lijst heb ik geen gegevens gevonden dat dit ook daadwerkelijk klopt. Het betreft een
vermoeden.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 1101? | Ovaleramenrijtuig, AB | AB 7201-7209, vermoeden |
| ? | Ovaleramenrijtuig, C | C 7201-7206 |
| 1201? | Postrijtuig, Pd | Pd7011-7021, vermoeden |
| ? | Bolkoprijtuig, ABCd | ABC 7301-7308 |
| ? | Bolkoprijtuig, ABd9ü | AB 7401-7410 |
| ? | Bolkoprijtuig, Cd | C 7211-7222 |
| Over de bakcodes van het vooroorlogs stalen getrokken materieel is nog veel onduidelijk. Mocht iemand meer informatie hebben over deze bakcodes, dan hoor ik het graag. Ook fotomateriaal waarop bakcodeplaatjes zichtbaar zijn, is zeer welkom. |
Rijtuigen plan C, D, K en N
Voor de naoorlogse stalen rijtuigen is de toegekende bakcode terug te vinden in diverse documenten. Op de rijtuigen van de typen plan C, D en K is
zelf echter geen bakcodeplaatje te vinden. Een groot aantal nog bestaande rijtuigen van deze typen is nagekeken en deze blijken geen bakcodeplaatje te
dragen. Gek genoeg zijn de rijtuigen plan N weer wel voorzien van bakcodeplaatjes.
Dat de postrijtuigen plan C geen bakcode dragen valt waarschijnlijk te verklaren door het gegeven dat deze eigendom van de PTT (Staatsbedrijf der
Posterijen, Telegrafie en Telefonie) zijn en niet van NS.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking | |
| 1104 | Plan D, AB | AB 7701-7720 | |
| 1122 | Plan K, AB | AB 7351-7380 | |
| 1133 | Plan D, C | C 7801-7840 | |
| 1135 | Plan N, Bc | B 7001-7025 | |
| 1202 | Plan C, P | P 7911-7920 | |
| 1401 | Plan D, RD | RD 7651-7660 |
Een instructiedia van de werkplaats Zaanstraat wijst op de lamp van de treeplankverlichting. Voor deze pagina is het bakcodeplaatje met de ingeslagen
bakcode 1135.006 minstens zo interessant.
Verzameling A. Koch
Rijtuigen plan E en L
Bij de rijtuigen plan E geen moeilijke beschouwingen over de bakcodes. Alle type rijtuigen zijn, met uitzondering van de postrijtuigen, voorzien van
bakcodeplaatjes. Het plaatje is onder de rechter toegangsdeur te vinden, terwijl het plaatje bij de bagage/restauratierijtuigen onder de deur in het
midden van de zijwand te vinden is. Geen bakcodes zijn aangebracht op de postrijtuigen plan E en L. Deze postrijtuigen waren formeel dan ook eigendom
van de posterijen, wat waarschijnlijk de verklaring is voor de afwezigheid van bakcodeplaatjes.
Bij de verbouw van de RD-rijtuigen tot fietsenrijtuig zijn waarschijnlijk de bakcodeplaatjes verdwenen, want deze zijn niet meer op de resterende tot
Df verbouwde restauratierijtuigen te vinden.
Plan E rijtuig CKD6908 is een goed voorbeeld om te laten te zien dat het bakcodenummer ongewijzigd is gebleven gedurende diverse verbouwingen. Zo is dit rijtuig in 1988 verbouwd tot verblijfsrijtuig Dw 80 84 978 2 506-3 van de ongevallentrein. Maar het draagt nog steeds het bakcodenummer 1155.008 dat het ooit toebedeeld kreeg.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 1153 | Plan E, B | B 6501-6546 |
| 1154 | Plan E, C | C 6601-6714 |
| 1155 | Plan E, CKD | CKD 6901-6926 |
| 1203 | Plan E, P | P 7921-7930 |
| 1204 | Plan L, P | P 7931-7943 |
De bakcodeplaatjes zijn bij de naoorlogse rijtuigen onder de rechter toegangsdeur te vinden. Zo ook het bakcodeplaatje met nummer 1154 112 van
rijtuig C 6712 van de SHD. Amersfoort, 20 juni 2008.
Rijtuigen plan W
Ook de rijtuigen plan W hebben bakcodeplaatjes onder de rechter toegangsdeur. Bij de rijtuigen uit de eerste deelserie (plan W1) was het nummer
bovendien linksonder op de kopzijde van het rijtuig geschilderd. Bij de verbouwing en het omschilderen van deze rijtuigen voor de Beneluxdienst bleef
deze aanduiding gehandhaafd. Bij de rijtuigen uit de tweede deelserie (plan W2) zijn, in tegenstelling tot de rijtuigen plan W1, de meeste
opschriften op de kopzijde van het rijtuig aangebracht. Links van de vouwbalg zijn deze gegevens in een blok vermeld met bovenaan het bakcodenummer.
De plan W1-rijtuigen hadden, voordat ze in IC-kleuren werden gestoken, het bakcodenummer op de kopzijde van het rijtuig staan. Op de foto is het nummer
1171.002 zichtbaar op rijtuig 50 84 21-30 452-0. Utrecht CS, 28 juli 1986.
Bij de modernisering en in IC-kleurstelling brengen van de rijtuigen hebben de rijtuigen plan W2 de stickers met opschriften op de kopzijde behouden. Veelal werd echter het bakcodenummer niet correct vermeld. Bij enkele rijtuigen plan W1 zijn de gegevens ook op de kopzijde vermeld. Ook hier ging het niet altijd goed. Zo dragen de beide plan W1-rijtuigen 21-37 455 en 457 van het Spoorwegmuseum stickers met de bakcode van plan W2.
Bakcodeplaatje met nummer 1171.005 van plan W-rijtuig 50 84 21-37 455-6. Arnhem Berg, 26 augustus 2008.
Opschriften op de kopzijde van plan W1-rijtuig 50 84 21-37 457-2. De sticker geeft wel een merkwaardig bakcode nummer weer: 1156.0457, de bakcode voor
W2 en achter de punt een '0' en het volgnummer uit het computernummer van het rijtuig. Arnhem Berg, 26 augustus 2008.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 1156.001-026 | Plan W2, B | 21-37 501-508, 511-518, 521-528, 531, 532 |
| 1171.001-024 | Plan W1, B | B 4101-4124 |
Dubbeldeksrijtuigen type DDM-1 en DDM-2/3
Het bakcodenummer van de dubbeldeksrijtuigen type DDM-1 en DDM-2/3 is niet alleen in het bekende plaatje onder de rechterdeur geslagen. Het nummer
staat ook op de zijwand aangegeven in een blok met de technische gegevens van het betreffende rijtuig.
De bakcodenummering bij de DDM-rijtuigen van de typen Bvk en Bv loopt niet geheel in de past met de toegekende computernummers. Bij de Bvk-rijtuigen draagt de 26-37 106 het bakcodenummer 1161.002. Dit heeft een doorwerking op de bakcodes 1161.003 - 006 die behoren bij de rijtuigen 26-37 102 - 105. Eenzelfde situatie doet zich voor bij de Bv-rijtuigen. Daar draagt de 26-37 406 het bakcodenummer 1160.002, wat in dit geval een effect heeft op de bakcodenummers van de rijtuigen 26-37 402 - 405.
Opvallend is verder het oorspronkelijke ABv-rijtuig 380 7508 welke tot Bv-rijtuig 280 7508 is omgebouwd. Dit rijtuig heeft een minimale verbouwing van het interieur ondergaan en zijn oude bakcodenummer 1162.008 behouden. De opschriften op de zijwand vermelden echter het foutieve bakcodenummer 1163.008.
| Bakcode | Type rijtuig | Rijtuignummers, opmerking |
| 1159.001-029 | DDM-1, ABv | 26-37 601-608, 611-618, 621-628, 631-635 |
| 1160.001-033 | DDM-1, Bv | 26-37 401, 406, 402-405, 407-408, 411-418, 421-428, 431-438, 441 |
| 1161.001-013 | DDM-1, Bvk | 26-37 101, 106, 102-105, 107-108, 111-115 |
| 1162.001-033 | DDM-2, ABv | 380 7501-7533 |
| 1163.001-052 | DDM-2, Bv | 280 7201-7252 |
| 1164.001-033 | DDM-2, Bvk | 270 7001-7033 |
| 1165.001-044 | DDM-3, ABv | 380 7534-7577 |
| 1166.001-050 | DDM-3, Bv | 280 7253-7302 |
| 1167.001-046 | DDM-3, Bvk | 270 7034-7079 |
Treinstammen DDZ (oorspronkelijk DDM-2/3 of DD-AR)
Bij het verbouwen van de rijtuigen type DDM-2/3 tot DDZ krijgen de verbouwde bakken een nieuw (administratief) bakcodenummer. De eerste vier cijfers
van het nieuwe bakcodenummer bestaan uit de combinatie 126x. Daarmee wijkt het geheel af van de huidige bakcodes en de oorspronkelijke opzet van de
nummering. De serie 12xx was daarbij toebedeeld aan getrokken materieel voor postvervoer.
Het volgnummer is een afgeleide van het rijtuignummer, waarmee het onderscheidt tussen de series DDM-2 en DDM-3 wordt opgeheven.
| Bakcode | Type rijtuig | Opmerking |
| 1262 | DDZ, ABv | ex-ABv met bakcode 1162 (DDM-2) of 1165 (DDM-3) |
| 1263 | DDZ, Bv1 | ex-Bv met bakcode 1163 (DDM-2) of 1166 (DDM-3) |
| 1264 | DDZ, ABvk | ex-Bvk met bakcode 1164 (DDM-2) of 1167 (DDM-3) |
| 1268 | DDZ, mBk | ex-mABk met bakcode 1168 |
| 1269 | DDZ, Bv2 | ex-Bv met bakcode 1163 (DDM-2) of 1166 (DDM-3)(alleen 20 stuks voor de zesjes |
Op de dubbeldeksrijtuigen is het bakcodenummer ook op de zijwand aangegeven, samen met technische gegevens. Op de foto de opschriften van Bvk-rijtuig
270 7052 met bakcode 1167.019. Enkhuizen, 21 april 2006.